Toruń przepięknymi budowlami i dachami z cegły palonej lśniącymi tak znamienity, że nic mu chyba pięknością, położeniem i blaskiem świetnym dorównać nie zdoła.


Jan Długosz

k wiezaKtóż nie słyszał o Toruniu, wspaniałym mieście w którym na każdej ulicy starego miasta czuć powiew historii. Ale kto wie skąd ono się wzięło, jakie są jego początki. Dla tych którzy chcą to wiedzieć i poznać historię wzlotów i upadków mojego miasta polecam przejrzenie tych stron. Zawarłem w nich to co wydaje mi się najważniejsze z historii Torunia.
Najstarsza osada kultury łużyckiej istniała już około roku 1100 p.n.e. na terenie zamku krzyżackiego tuż przy ujściu strumyka Postolsk (struga Toruńska) do Wisły. Natura w miejscu gdzie powstało miasto sama stworzyła warunki dla przeprawy przez rzekę. W tym także miejscu od IX do XIII wieku wznosił się wczesnośredniowieczny gród, otoczony drewniano-ziemnymi wałami. Strzegł on brodu na Wiśle i właśnie to stwarzało dogodne warunki do handlu i szybkiego rozwoju grodu.


Zdjęcie. W 1231 roku pierwsze zastępy Krzyżaków wezwane do pomocy w walce z Prusami otrzymały od Konrada Mazowieckiego zamek na lewym brzegu Wisły, zwany Nieszawą. W rok póżniej przeprawili się na drugi brzeg i w miejscowości Stary Toruń (około 8 km na zachód od dzisiejszego miasta) zbudowali swój pierwszy zamek i założyli miasto. Ze względu na powodzie przeniesiono je na obecne miejsce około roku 1236.
Akt lokacyjny zwany Przywilejem Chełmińskim nadany został 28 grudnia 1233 roku przez Wielkiego Mistrza Krajowego Hermana Balka. Dzięki dogodnej przeprawie przez Wisłę Toruń stał się wrotami do Ziemii Chełmińskiej. W grodzie Krzyżacy wznieśli zamek a część miejska została usytuowana po zachodniej stronie Strugi Toruńskiej w miejscu gdzie dzisiaj są ulice Żeglarska, Łazienna i Mostowa oraz kościół Świętych Janów. Około 1260 roku Stare Miasto zostało powiększone w stronę północną i zachodnią uzyskując dzisiejszy kształt z Rynkiem Staromiejskim pośrodku. 13 sierpnia 1264 roku Krzyżacy założyli Nowe Miasto Toruń z własnym rynkiem, ratuszem, kościołem farnym Świętego Jakuba i murami obronnymi. W drugiej połowie XIII wieku zakończyło się kształtowanie średniowiecznej zabudowy miasta złożonego ze Starego i Nowego Torunia oraz Zamku Krzyżackiego znajdującego się między nimi.
Od 1280 roku Toruń należał do Hanzy biorąc czynny udział w handlu morskim. Poza murami z biegiem lat powstawały przedmieścia z kościołami Świętego Wawrzyńca, Świętego Krzyża i Świętego Jerzego. Na zboczach doliny Wisły były winnice, nad brzegiem znajdował się port, stał żuraw i magazyny. Była też łaźnia, rzeźnia, farbiarnia, stocznia, cegielnia i smolarnia. Przed Bramą Mostową usytuowana była przystań promowa, a od roku 1419 most łyżwowy. Oba miasta w tym czasie liczyły około 10-12 tysięcy mieszkańców.


Pokój zawarty 1322 roku w Mełnie przywrócił Polsce część terenów na południowym brzegu Wisły, gdzie naprzeciw Torunia wybudowano zamek zwany Dybowskim - siedzibę Burgrabiego Królewskiego. W 1410 roku po wygranej bitwie pod Grunwanldem mieszczanie poddali miasto Królowi Jagielle lecz mocą pierwszego Pokoju Toruńskiego miasto wróciło do Krzyżaków w 1411 roku. W 1440 roku zawiązany został tajny związek miast zwany Związkiem Pruskim w celu obrony przed uciskiem i bezprawiem krzyżackim.
Dnia 4 lutego 1454 roku Toruń będący siedzibą tajnej rady Związku Zdjęcie. Pruskiego jako pierwszy wypowiedział posłuszeństwo Wielkiemu Mistrzowi. W efekcie rozpoczęło się ogólnokrajowe powstanie zbrojne przeciw Krzyżakom, a w Toruniu mieszczanie zdobyli i zburzyli Zamek Krzyżacki. W tym też roku Stare i Nowe Miasto połączyły się w jeden organizm miejski.

fartuchWkrótce po przyłączeniu Ziem Pruskich do Polski Kazimierz Jagiellończyk na Rynku Staromiejskim przyjął hołd miasta Torunia wraz z rycerstwem Ziemii Chełmińskiej. W Toruniu także zakończono wojnę trzynastoletnią zawierając wieczysty pokój podpisany 19 października 1466 roku. Długotrwała wojna zubożyła miasto, na cele wojenne Toruń wydał ponad 194 tysiące grzywien, sumę wówczas olbrzymią, równą dochodom Krakowa w ciągu 80 lat. Przywileje które miastu nadał Król Polski szybko wzbogaciły miasto, co zaowocowało szybkim rozwojem i rozbudową Torunia. W latach 1497-1500 wzniesiono nowy most będący ówcześnie drugim obok Krakowskiego stałym mostem na Wiśle. W tym okresie powstało także wiele murowanych kamienic mieszczańskich. Kwitło rzemiosło i sztuka. 19 lutego 1473 roku urodził się Mikołaj Kopernik, syn zamożnego Toruńskiego kupca i ławnika staromiejskiego Mikołaja i Barbary z Watzenrodów. W 1537 roku Toruń pozbawiony został prawa składu, lecz nie osłabiło to rozwoju miasta. Od XVI wieku miasto było dużym skupiskiem różnowierców.


Nadany przez Zygmunta Augusta w 1558 r. przywilej gwarantował swobody religijne i możliwość zakładania szkół różnowierczych. Przyczyniło się to w znacznym stopniu do rozkwitu życia umysłowego i kultury. Przełom wieku XVI i XVII był szczytowym okresem rozwoju miasta, liczyło ono w tym momencie 30 tysięcy mieszkańców. Gimnazjum Toruńskie w 1594 roku podniesione zostaje do rangi gimnazjum akademickiego. Prężnie rozwijały się też przedmieścia na których znajdowały się młyny: garbarski i prochowy, młot mechaniczny, kużnice miedzi i rur żelaznych, farbiarnia i papiernia oraz warzelnie soli i saletry. W 1629 roku miasto odparło ataki podczas najazdu szwedzkiego na Polskę. W latach trzydziestych tego wieku umocniono miasto.
W Toruniu, w 1645 roku odbyła się słynna dysputa teologiczna zwana Colloquium Charitativum, której celem było pogodzenie ze sobą różnych wyznań.
W czasie potopu szwedzkiego Toruń poddał się Szwedom w 1655 roku. Miasto poniosło znaczne szkody wskutek okupacji szwedzkiej i półrocznego oblężenia polskiego zakończonego w 1658 roku kapitulacją Szwedów. Dopiero pod koniec XVII wieku nastąpiło ożywienie gospodarcze. W połowie XVIII wieku w mieście było około 40 zakładów przemysłowych. Po raz kolejny pomyślny okres przerwała wojna tym razem północna. Kilkumiesięczne oblężenie szwedzkie w 1703 roku spowodowało spłonięcie wskutek bombardowania ratusza i wielu budynków.
W wyniku "Tumultu Toruńskiego" luteranie musieli opuścić pokatolickie kościoły i dopuścić katolików do władz miasta. Odbudowa ratusza podjęta w 1727 roku trwała 10 lat. Zdjęcie. Pierwszy rozbiór Polski doprowadził do spadku ludności do około 6 tysięcy i szybkiego spadku znaczenia miasta. Przyłączenie Torunia do Prus w 1793 roku położyło kres istnieniu wolnego i dumnego miasta. Efektem przyłączenia było pozbawienie miasta przywilejów i rozwiązanie rady miejskiej.

kamienW 1806 roku wojska Napoleońskie zajęły Toruń. Trzy lata później zostaje on przyłączony do Księstwa Warszawskiego. W wyniku oblężenia rosyjskiego 1813 roku miasto uległo bardzo poważnym zniszczeniom. Po Kongresie Wiedeńskim 1815 roku Toruń wrócił do Prus i po 1818 roku przekształcono go w twierdzę nadgraniczną. Skutkiem tego było wybudowanie nowych fortyfikacji i wyburzenie części domów, kościołów a także ratusza nowomiejskiego w 1818 roku. Twierdzę Toruńską w 1871 roku podniesiono do rangi I klasy. Podjęte w związku z tym inwestycje przekształciły miasto w jedną z większych fortec europejskich. W tym też czasie powstały przedmieścia Bydgoskie (dzielnica urzędnicza), Chełmińskie, Jakubskie; przyłączone zostało Mokre. Szybki rozwój miasta spowodował wzrost liczby mieszkańców. W 1906 roku było ich 46 tysięcy. Koncentrował się tu handel zbożem i drzewem.
Po powrocie w 1920 roku Torunia do niepodległej Polski stał się on stolicą Województwa Pomorskiego. W latach międzywojennych nastąpił rozwój miasta i znaczny wzrost liczby mieszkańców : 1921r. - 39.000, 1936r. - 64.000, 1939r. - 78.000. W 1936 roku na skutek rozwoju urbanistycznego miasta przyłączono do niego lewobrzeżne osiedla Podgórz i Rudak.
Podczas działań wojennych 1939 roku Toruń nie uległ zniszczeniu, wysadzone zostały jedynie mosty na Wiśle. Natomiast polityka okupanta hitlerowskiego poprzez represje, egzekucje i wywózki do obozów koncentracyjnych ponownie doprowadziła do regresu miasta. Liczyło ono wówczas 62 tysiące mieszkańców.
Także działania wojenne 1945 roku nie spowodowały większych zniszczeń miasta. Po wojnie z powodu nikłych wpływów lewicowych w mieście i jego inteligenckiego charakteru władze komunistyczne przeniosły Urząd Wojewódzki do Bydgoszczy, jako silnego ośrodka robotniczego. Decyzja ta wpłynęła na regres w rozwoju powojennego Torunia.
Natomiast decyzja o powołaniu Uniwersytetu Mikołaja Kopernika dekretem z dnia 24 sierpnia 1945 roku była bardzo korzystna dla miasta. Zorganizowany on został dzięki przybyłym tu pracownikom Uniwersytetu Stefana Zdjęcie. Batorego z Wilna i Uniwersytetu Jana Kazimierza ze Lwowa. Niedługo potem UMK jako gniazdo reakcjonizmu został poddany kontroli władz politycznych, co zahamowało jego rozwój na pewien czas. Wprowadzenie ustroju socjalistycznego doprowadziło do nacjonalizacji przemysłu i likwidacji opozycji. Z drugiej jednak strony szybka industrializacja miasta, wybudowanie wielu zakładów sprawiło, że Toruń należał do 25 największych ośrodków przemysłowych w Polsce. Wzrastała także ilość mieszkańców, w roku 1950 Toruń miał ich 80 tysięcy, dziesięć lat później 105 tysięcy. W 1996 roku ilość mieszkańców przekroczyła 220 tysięcy.
1975 rok był dla Torunia ważnym momentem, ponieważ w tym właśnie roku ponownie stał się on miastem wojewódzkim. Niestety lata prosperity miały się ku końcowi, gospodarka socjalistyczna przeżywała coraz większe problemy. Uniemożliwiło to w znaczący sposób odbudowę wielu zaniedbań z lat poprzednich.
Współczesny Toruń to jedno z najsilniejszych miast regionu. Powoli po wielu latach Toruń powraca do siły i znaczenia jakie miał w Polsce przez wiele wieków. Skarbem mojego miasta jest Starówka, należy ona do najlepiej zachowanych zespołów budownictwa mieszczańskiego w kraju i na świecie.


Świadectwem uznania dla Grodu Kopernika jest wpisanie go w grudniu 1997 roku na Światową Listę Dziedzictwa UNESCO. Przyczyni się to niewątpliwie do rozsławienia miasta na całym świecie. Jednak Toruń to nie tylko zabytki. Znajduje się tu wiele galerii i muzeów, festiwal „KONTAKT” co roku gromadzi rzesze miłośników teatru z całego świata.

© 1998-2012 Kopernik.NET.pl - Toruń w internecie - historia, zabytki, kultura i sztuka w naszym mieście.

Aktualności | Linki | Mapa witryny | Polityka prywatności | kontakt: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Jeśli nie chcesz, by pliki cookies były zapisywane na Twoim dysku zmień ustawienia swojej przeglądarki. Szczegółowe informacje w polityce cookies.

Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookies.