wilhelmina iwanowskaProf. Wilhelmina Iwanowska urodziła w Wilnie. Tam też ukończyła gimnazjum i liceum SS Nazaretanek. Ciekawość wszechświata skierowały na studia astronomii, które podjęła na Uniwersytecie Stefana Batorego. Od 1927 r. pracowała w Obserwatorium Astronomicznym USB zorganizowanym i kierowanym przez prof. Władysława Dziewulskiego. W 1937 r. uzyskała habilitację.
Jej wspaniale zapowiadającą się karierę naukową przerwał wybuch wojny. Zmuszona przez ciężkie okupacyjne warunki do podejmowania różnych prac, jednocześnie uczestniczyła w tajnym nauczaniu. Po zajęciu przez Armię Czerwona Wilna, a następnie "repatriacji" jego polskich mieszkańców, prof. Iwanowska wspólnie z kolegami z USB znalazła się w Łodzi. Stąd komunistyczne władze planowały rozesłać niewygodnych dla nich naukowców do różnych uczelni. Profesorowie wileńscy z Władysławem Dziewulskim na czele postanowili jednak nie ulegać, lecz wspólnie stworzyć nową uczelnię wyższą kontynuującą tradycję ukochanej wileńskiej Alma Mater. Ich wybór padł na Toruń sławny tradycją miasta rodzinnego największego z astronomów. Tak los związał prof. Iwanowską z grodem Kopernika.
Stała się ona nie tylko współzałożycielką Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, ale także razem z prof. Dziewulskim "toruńskiej szkoły" astronomii i radioastronomii. Szkoły, która ponownie przypomniała światu kopernikańską sławę Torunia, i wykształciła rzesze wybitnych uczniów zajmujących dziś stanowiska profesorów w uczelniach w wielu krajach. Badania i prace naukowe prof. Wilhelminy Iwanowskiej na temat astronomii gwiazdowej (m.in. statystyczne badanie ruchu gwiazd w przestrzeni, fotometria fotograficzna gwiazd zmiennych, badanie widm gwiazdowych, ewolucja galaktyk) przyniosły jej sławę wybitnego naukowca. O tym, jak wielkim autorytetem w świecie astronomii cieszyła się prof. Iwanowska świadczą liczne zaproszenia na wykłady na uczelniach europejskich i amerykańskich oraz fakt powierzenie jej funkcji wiceprezesa Międzynarodowej Unii Astronomicznej.
Prof. Wilhelmina Iwanowska była także członkiem rzeczywistym PAN oraz wielu towarzystw naukowych na całym świecie, a także doktorem honoris causa trzech uniwersytetów (University of Leicester w Anglii, University of Manitoba w Winnipeg w Kanadzie oraz rodzimego UMK). Honorowe obywatelstwo przyznało jej kanadyjskie miasto Winnipeg. Prof. Iwanowska była także założycielką Oddziału Toruńskiego Centrum Astronomicznego PAN.
31 lipca 1997 r. Rada Miasta Torunia podjęła jednomyślnie uchwałę o przyznaniu prof. Wilhelminie Iwanowskiej tytułu honorowego obywatela. Uroczystość wręczenia tej godności miała miejsce podczas uroczystej sesji rady miejskiej w Dworze Artusa 25 września tego samego roku.

elzbieta zawackaHonorowe Obywatelstwo Torunia otrzymała 22 stycznia 1993 r. W Toruniu urodziła się wychowała, pracowała i zmarła. Zawsze mówiła o sobie "jestem Pomorzanką". Pamięci Torunian, Polek i Polaków walczących o niepodległość kraju, poświęciła kilkadziesiąt lat życia. Dzięki Jej determinacji, zaangażowaniu oraz inicjatywom społecznym i naukowym upadł powszechny w nauce polskiej mit, że na Pomorzu w latach II wojny światowej nie było konspiracji. Ona udowodniła, że Pomorzanie działali w konspiracji równie dzielnie jak Polacy z innych regionów Polski. Dzięki Jej pracy powstały liczne publikacje oraz pomniki, tablice i obeliski upamiętniające działania niepodległościowe właśnie mieszkańców Pomorza.
Elżbieta Zawacka urodziła się ponad sto lat temu w Toruniu (19 marca 1909) w rodzinie urzędnika sądowego Ładysława i Marianny z d. Nowak. Rodzina Zawackich wraz ze swoim ośmiorgiem dzieci (Marianna, Jan, Alfons, Eryk, Egon, Adelajda, Elżbieta i Klara), w latach gdy te były w wieku szkolnym, mieszkała w niedużym domu na Mokrem. Elżbieta, podobnie jak jej rodzeństwo (z wyjątkiem najstarszej siostry Marynki) w latach dzieciństwa nie mówiła po polsku. W jej domu bowiem, tak jak i w wielu domach toruńskich urzędników w czasach zaboru pruskiego, z dziećmi porozumiewano się jedynie w języku niemieckim. Dlatego gdy nastała wolna Polska, Elżbieta początkowo uczęszczała do gimnazjum z wykładowym niemieckim, a dopiero od roku 1922, zdając egzamin z j. polskiego, do Miejskiego Gimnazjum Żeńskiego w Toruniu. Po maturze została studentką matematyki na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Poznańskiego. Zarabiając na studia pracą na toruńskiej poczcie, najpierw uzyskała absolutorium (1931 r.), a następnie tytuł magistra filozofii w zakresie matematyki (1935 r.).
Podczas swojej służby wielokrotnie uniknęła aresztowania, dwukrotnie była poddana kwarantannie (odsunięcie od pracy konspiracyjnej z uwagi na zbyt duże ryzyko aresztowania). Udało jej się ujść z życiem podczas dwóch potężnych "wsyp" w "Zagrodzie". Aresztowano Jej rodzinę. Starych rodziców wypuszczono po kilku dniach aresztu, brat Egon zginął w Oświęcimiu, siostra Klara przeszła gehennę w obozie Ravensbrück.
Elżbieta Zawacka brała również udział w powstaniu warszawskim, walczyła na Powiślu. A po upadku powstania wyszła z miasta z ludnością cywilną, z ukrytym w podszewce płaszcza rozkazem gen. Tadeusza Komorowskiego "Bora", dzięki czemu udało Jej się przedostać do Krakowa, gdzie odbudowywała zerwaną łączność z Londynem. Zdemobilizowana została w lutym 1945 r., ale do końca 1946 r. pracowała jeszcze w strukturach Delegatury Sił Zbrojnych na Kraj i w Zrzeszeniu "Wolność i Niezawisłość".
Elżbieta Zawacka za swoją działalność niepodległościową była doceniona w latach wojny, została wówczas odznaczona m.in. dwukrotnie Orderem Virtuti Militari, Krzyżem Zasługi oraz Krzyżem Walecznych. W latach 1945–1989 doceniana przez środowiska polonijne, a szykanowana przez władze PRL-u. Po roku 1989 Jej zasługi zostały dostrzeżone i uhonorowane przez władze III RP. Odznaczona m.in. Orderem Orła Białego, mianowana do stopnia podpułkownika, pułkownika i generała (2006 r.), a w 1996 r. na wniosek Uniwersytetu Mikołaja Kopernika nadano Jej tytuł profesora nauk humanistycznych. Warto też dodać, że już w latach osiemdziesiątych XX w. władze UMK powołały komisję rehabilitującą pracowników naukowych, którzy musieli wcześniej "porzucić" pracę na uczelni. W ramach rekompensaty za poniesione krzywdy Elżbieta Zawacka otrzymała do pomocy w pracach archiwalnych etat, na którym pracowała osoba zatrudniona w Bibliotece Głównej UMK. Na tym etacie w latach 2000–2009 pracowała osobista sekretarz gen. Elżbiety Zawackiej.
Elżbieta Zawacka była niewątpliwie człowiekiem wielkiego formatu. Nie rozpamiętywała trudnych lat komunistycznych szykan, skupiała się na tym co jeszcze było do zrobienia. Mawiała: "[…] nawet te kilka lat w więzieniu… Nie, to nie było ważne. Ważne jest to, co jest jeszcze do zrobienia […]" ["Miałam szczęśliwe życie", Fundacja Filmowa AK, 2005].
Gen. bryg. prof. dr hab. Elżbieta Zawacka zmarła 10 stycznia 2009 r., siedem dni później została pochowana z honorami wojskowymi na cmentarzu Św. Jerzego w Toruniu. Fundacja, którą utworzyła gen. Elżbieta Zawacka, od marca 2009 r. ma nazwę: Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. Archiwum i Muzeum Pomorskie AK oraz Wojskowej Służby Polek

wanda szumanUrodziła się 3 kwietnia 1890 r. w Toruniu jako córka Leona Szumana - znanego lekarza i działacza społecznego. Po ukończeniu szkół średnich w Krakowie i Lwowie, poświęciła się pracy pedagogicznej i działalności charytatywnej. Jeszcze w okresie zaborów prowadziła tajne nauczanie dla dzieci robotniczych. W czasie I wojny światowej organizowała Komitet Niesienia Pomocy Ofiarom Wojny w Królestwie Polskim.Była założycielką toruńskiego PCK i przewodniczącą Komisji Szkolnej w Toruniu. Organizowała kształcenie nauczycieli języka polskiego na Pomorzu. Wanda Szuman uznawana jest za pionierkę polskiej pedagogiki specjalnej. Prowadziła prace nad przygotowaniem systemu opieki nad sierotami w Polsce. Rozpoczęła kształcenie wychowawczyń dla ochronek, żłobków i przedszkoli. Jednocześnie podjęła studia w Warszawie, wyjeżdżając na liczne staże za granicę do zakładów opiekuńczych dla sierot. Wanda Szuman prowadziła badania naukowe nad rozwojem sierot i dzieci chowanych w izolacji. Propagowała wychowanie w rodzinie jako formę opieki nad sierotami. W latach 1933 do 1939 była dyrektorką Katolickiego Seminarium dla Wychowawczyń Przedszkoli w Poznaniu.W czasie II wojny światowej ponownie podjęła tajne nauczanie pracując jednocześnie w Polskim Komitecie Opiekuńczym. Organizowała pomoc dla rodzin więźniów i wysiedlonych po powstaniu warszawskim. Po zakończeniu wojny Wanda Szuman wróciła do Torunia z przymusowego wysiedlenia i rozpoczęła pracę w Liceum Wychowawczyń Przedszkoli i Pogotowiu Opiekuńczym. W 1952 r. przeszła na emeryturę, lecz nie przerwała pracy naukowej i badawczej. Wprowadziła do polskiej pedagogiki nowe metody i kierunki. Zajmowała się dziećmi niepełnosprawnymi, niewidomymi i głuchymi. W latach 70-tych upowszechniła prekursorską wówczas metodę rehabilitacji osób niepełnosprawnych poprzez pracę artystyczną. Jej pracowitość i poświęcenie w niesieniu pomocy potrzebującym zyskały jej powszechny szacunek. Została odznaczona m.in. Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski, papieskim medalem "Pro Ecclesiae et Pontifice" i Orderem Uśmiechu.13 lutego 1992 r. Rada Miasta Torunia podjęła uchwałę o nadaniu Wandzie Szuman tytułu honorowego obywatela. Wanda Szuman zmarła 1 grudnia 1994 r w wieku 104 lat.

edward rydz-smiglyMarszałek Polski. Ukończył studia filozoficzne na UJ i ASP w Krakowie. Jeden z organizatorów Związku Strzeleckiego. Od 1914 w legionach. Walczył w I Brygadzie od dowódcy batalionu do z-cy dowódcy brygady.
W latach 1917-1918 komendant POW. Desygnowany na ministra wojny w lubelskim rządzie I.Daszyńskiego. W czasie wojny polsko-bolszewickiej dowodził grupą uderzeniową która zajęła Kijów. Później dowodził Frontem Płd-Wsch, Frontem Środkowym, a w końcu 2 Armią, która odcięła odwrót pobitych pod Warszawą wojsk Tuchaczewskiego. Od 1922 Inspektor Armii, a od 1935 r. zgodnie z wolą marsz. Piłsudskiego mianowany Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych. Od 1936 r. generał broni i Marszałek Polski. Wokół jego osoby tworzy się Obóz Zjednoczenia Narodowego.
W czasie kampanii wrześniowej Naczelny Wódz. Po ucieczce do Rumunii, a następnie internowaniu na Węgrzech wrócił do okupowanego kraju pod pseudonimem Adam Zawisza. Próbował bez powodzenia organizować konspiracyjny Obóz Polski Walczącej.
Tytuł Honorowego Obywatela miasta Torunia odebrał osobiście 20 czerwca 1938 r.

jozef hallerŻołnierz i polityk. Podczas I wojny światowej służył najpierw w armii austriackiej, następnie został dowódcą II Brygady Legionów. W 1918 r. na czele Polskiego Korpusu Posiłkowego przy armii austriackiej przedostał się na stronę rosyjską. Po wyjeździe do Francji stworzył tam słynną "Błękitną Armię". Razem z nią powrócił do kraju w 1919 r. i walczył na froncie ukraińskim. Dowodził także wojskami Frontu Pomorskiego, którego oddziały wkroczyły do Torunia 18 stycznia 1920 r.
W wojnie polsko-bolszewickiej mianowany dowódcą Armii Ochotniczej. Pełnił funkcję Generalnego Inspektora Armii. W latach 1920-1927 poseł na Sejm. Związany ze środowiskami prawicowymi był politycznym przeciwnikiem marszałka Piłsudskiego. Po przewrocie majowych przeniesiony w stan spoczynku. Cieszył się dużą popularnością szczególnie w Wielkopolsce i na Pomorzu.
Tytuł honorowego obywatela Torunia odebrał 18 stycznia 1921 r. w rocznicę wkroczenia do miasta dowodzonych przez niego oddziałów. W czasie II wojny światowej na emigracji, pełnił w latach 1940-1943 funkcje ministra oświaty w rządzie gen. Sikorskiego.

jozef pilsudskiPierwszy marszałek Polski. Uznawany za twórcę niepodległości Polski. Od młodości związany z działalnością konspiracyjną. W 1888 zesłany na Syberię. Wstępuje do PPS i od 1893 jest redaktorem naczelnym "Robotnika". Ponownie aresztowany w 1900 uciekł z więzienia w Petersburgu. Udaje się w 1904 do Japonii, gdzie stara się o poparcie dla sprawy polskiej.
Po rozłamie w PPS w 1906 r objął przywództwo PPS Frakcja Rewolucyjna i organizował grupy bojowe PPS. Przewidując wybuch międzynarodowego konfliktu tworzy w Galicji paramilitarny Związek Strzelecki. Po wybuchu I wojny światowej na czele dowodzonej przez siebie I Brygady Legionów wkroczył do zaboru rosyjskiego. W 1916 podaje się do dymisji. Po powrocie z internowania w Magdeburgu obejmuje władzę jako Naczelnik Państwa i Naczelny Wódz. Twórca zwycięstwa nad Armią Czerwoną w wojnie 1920 r. W 1923 wycofuje się z życia publicznego i osiada w Sulejówku. W maju 1926 r. przeprowadza zamach stanu, ale nie przyjmuje ofiarowanej mu godności prezydenta, zatrzymując funkcje ministra spraw wojskowych i generalnego inspektora sił zbrojnych. Pochowany na Wawelu.
W Toruniu przebywał oficjalnie w czerwcu 1921 r. Dwukrotnie był tu prywatnie. Tytuł honorowego obywatela przyznano mu dwa dni po śmierci - 14 maja 1935 r.

© 1998-2012 Kopernik.NET.pl - Toruń w internecie - historia, zabytki, kultura i sztuka w naszym mieście.

Aktualności | Linki | Mapa witryny | Polityka prywatności | kontakt: Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Jeśli nie chcesz, by pliki cookies były zapisywane na Twoim dysku zmień ustawienia swojej przeglądarki. Szczegółowe informacje w polityce cookies.

Użytkowanie Witryny oznacza zgodę na wykorzystywanie plików cookies.